Een ontmoeting met Fiorella Villa, Italiaanse design pasionaria

Kan u uw rol in de ontwerpsector uitleggen?

Ik heb meer dan 35 jaar een zeer actieve rol gespeeld in de Italiaanse designindustrie. Mijn expertise in branding en productontwerp heeft ertoe geleid dat ik actief samenwerk met de meest getalenteerde ontwerpers en architecten. Ik ben begonnen in het onderzoeks- en ontwikkelingscentrum van het iconische meubelbedrijf  B&B Italia. Ik bekleedde er verschillende functies, met als hoogtepunt de rol van directeur internationale communicatie. Toen de stichtende familie van B&B Italia S.p.A. het bedrijf verliet, ging ik naar Minotti, een iconisch merk dat made in Italy tot een hoog niveau verheft. Ik was verantwoordelijk voor communicatie en marketing wereldwijd. Enkele maanden geleden ben ik voor mezelf begonnen als consultant en heb ik besloten mijn persoonlijk en professioneel netwerk uit te breiden terwijl ik blijf werken voor bedrijven, zowel in Italië als in het buitenland. Momenteel werk ik voor een Amerikaanse klant die een nieuw hotelconcept in Milaan wil uitbouwen.

Hoe bent u geïnteresseerd geraakt in design?

B&B Italia benaderde mij toen ik werkte voor een high-end modewinkel in Milaan. Aanvankelijk was ik verbaasd dat dit bedrijf niet alleen meubelstukken van buitengewone vorm en kwaliteit ontwierp, maar dat innovatie vanaf het begin centraal stond in hun project. Daar ontmoette ik Piero Ambrogio Busnelli (1926-2014), de oprichter van B&B Italia. Hij is een man die ik nu, achteraf gezien, beschouw als de “Steve Jobs van het meubeldesign”. Hij was een visionair man die de meubelindustrie veranderde op dezelfde manier als de medeoprichter van Apple dat deed. Hij creëerde een volledig nieuwe markt rond zijn producten.

Wat was de belangrijkste gebeurtenis in de beginjaren van uw carrière?

De ontwerpcultuur zoals ik die ken, heb ik voor het eerst ervaren bij B&B Italia. Het merk streeft naar uitmuntendheid in de vervaardiging van zijn producten, maar heeft bovenal een “ontwerpcultuur”. Alle leden van de oprichtersfamilie, alsmede de verantwoordelijken voor de leiding van het bedrijf en voor onderzoek en ontwikkeling van deze fabrikant, zijn diep betrokken bij de geschiedenis van het merk en ontwikkelen een ongeëvenaarde kennis van design en de evolutie daarvan. De eigenaar van het bedrijf was volledig toegewijd aan elk van zijn werknemers. Hij spoorde ons aan om voortdurend open, moedig, trouw aan onze intuïtie en verantwoordelijk voor onze daden te zijn. Giorgio Busnelli, de zoon van Piero Ambrogio Busnelli, steunde mij vaak bij projecten die ambitieus waren of als riskant werden beschouwd (“dat zijn de beste projecten”, zei hij graag). Hij vertrouwde me altijd. Deze houding is me altijd bijgebleven. Als ik alleen de hoogtepunten van mijn decennia met B&B Italia zou moeten kiezen, zou ik de projecten in verband met de viering van de vijftigste verjaardag van het merk kiezen: het boek “The Long Life of Design in Italy: B&B Italia. 50 Years and Beyond”, de film “B&B Italia. Poetry in the shape. When design meets industry”, en de multimedia-installatie B&B Italia/The perfect density, die ik volledig samen met de Milanese architecten Migliore+Servetto (Ico Migliore en Mara Servetto) op de Triënnale van Milaan heb gecreëerd. Deze tentoonstelling geeft een overzicht van de 50 jaar van B&B Italia S.p.A. aan de hand van onuitgegeven archieven.

Welk designstuk vindt u iconisch?

De Up 50 fauteuil van maestro Gaetano Pesce, een meesterwerk van design uit de B&B Italia-catalogus. Ik werd verliefd op deze stoel in 1997. Destijds was dit ontwerp uit polyurethaanschuim niet in de collecties van het merk opgenomen omdat de fabricage ervan problematisch was. De stoel was aanvankelijk vacuüm verpakt en alles wat je hoefde te doen was de verpakking te openen en hij zou op magische wijze zijn vorm aannemen. In 2000 besloot B&B Italia het opnieuw uit te brengen in een nieuwe versie. Het is een prachtig functioneel en artistiek object, de meest comfortabele fauteuil die ik ken. De vorm is ook bijzonder omdat hij verwijst naar de emancipatie van de vrouw. Het model dat ik heb is een origineel. Het is de meest gebruikte stoel in mijn familie thuis.

Waarom bent u geïnteresseerd in het ontwerp zelf?

De ontwerper Antonio Citterio, een ster van de B&B Italia-familie, tegenwoordig de artistiek directeur van de merken Arclinea, Azucena en Maxalto, placht te zeggen dat elk product een moeder en een vader heeft. Hij zag de vader als de ontwerper en de moeder als de fabrikant, degene die de technologieën en de know-how levert om het werk vorm te geven. Een samenwerking tussen een ontwerper en een meubelmerk, waarbij schetsen tot leven worden gebracht en tot echte, tastbare, mooie producten worden gemaakt, is een opwindende ervaring om te beleven en te zien. Het is alsof je een kind ziet opgroeien.

Hoe ziet u de evolutie van industrieel ontwerp?

Er is al veel uitgevonden, vooral rond de utopische jaren zestig, maar de menselijke creativiteit en het aanpassingsvermogen zijn grenzeloos. Toen ik voor het eerst in de wereld van design terechtkwam, werd meubeldesign op een menselijke schaal uitgevoerd. De Milanese industrie bestond uit kleine en middelgrote meubelbedrijven. Daarna begonnen zij te groeien en meer en meer naar het buitenland uit te voeren. En vervolgens ging alles wereldwijd. In het begin van de jaren 2000 waren de bedrijven nog steeds in familiebezit. Sindsdien hebben velen grote uitdagingen doorgemaakt met generatiewisselingen en zijn zij toegetreden tot industriële groepen en andere holdings, soms beleggingsfondsen. Commerciële prioriteiten en creatieve keuzes zijn radicaal veranderd, en winst en kortetermijnvisie hebben vaak gewonnen ten koste van intuïtie en moed. De concurrentie is mondiaal geworden en de concurrentie buiten Italië blijft sterker onder Italiaanse merken. De eerste fasen van de wereldwijde economische crisis, zoals we die nu meemaken, zijn gunstig gebleken voor de markt van hoogwaardige meubelen, omdat klanten meer dan ooit op zoek zijn naar producten van hoge kwaliteit die origineel zijn, de tand des tijds doorstaan en hun levenskwaliteit verbeteren. De missie van de industrie is om de voorwaarden te scheppen voor mensen om beter te leven, in een mooiere, comfortabelere en duurzamere wereld.

Wat moeten we leren van Italiaans design?

In Italië hebben we een intrinsiek gevoel voor schoonheid maar ook voor plichtsbesef. We houden van creëren en we werken hard. Wij hebben een open houding ten opzichte van creativiteit en innovatie. Wij zijn ook bereid om onszelf elke dag uit te dagen, om de lat steeds hoger te leggen. Wij ontwikkelen ambachtelijke en industriële processen – van manuele technieken tot nieuwe machines – die vaak hand in hand gaan. Dit is wat Italiaans design zo uniek maakt.

Bent u geïnteresseerd in Belgisch design?

België is een van de belangrijkste markten in Europa. Het kwaliteitsniveau is uitstekend, vaak hoger dan in andere Europese landen. De combinatie van architectuur en binnenhuisarchitectuur in België is iets waar ik alleen maar van kan dromen. Belgische interieurwinkels hebben altijd een uitzonderlijk concept, aanbod en presentatie. Een van mijn favoriete winkels in België is de designmeubelzaak Balo in Mol. Ik vond het erg leuk om met deze winkel samen te werken voor Minotti. Als ik aan België denk, denk ik ongetwijfeld aan mijn vriend Vincent Van Duysen, mijn favoriete Belgische ontwerper. Hij heeft zijn eigen stijl en zijn gevoeligheid voor materialen, kleuren en vormen is volstrekt uniek. Ik bewonder zijn vermogen om elk project een eigen ziel te geven, om verschillende invloeden op de meest ongewone manier te combineren en toch tijdloos te blijven.

Wat is een hedendaagse levensstijl voor jou?

Eenvoudige, strakke lijnen, een natuurlijk kleurenpalet en organische vormen, functioneel en flexibel genoeg om aan alle eisen van het dagelijkse leven te voldoen. En vooral, het lef hebben om in je tijd  te leven.

Hoe ziet het huis eruit waarin u woont en werkt?

Het is een flat in een zeer modern gebouw, met een mooi terras en met uitzicht op een park. We hebben het ingericht in een bijna Scandinavische stijl: natuurlijk eiken op de vloer, voornamelijk witte muren, een open keuken die naar de woonkamer is gericht… Aan de muur hebben we architecturale elementen van geperforeerde metalen platen geplaatst (mijn man werkt op dit gebied). Mijn leefruimte ademt zuiverheid, rust, stilte… Ook mijn kantoor bevindt zich in een klein atelier, als een studiolo.

Wat zijn de laatste ontdekkingen of ervaringen die u hebben getekend?

Jean Nouvel’s National Museum of Qatar in Doha en de indrukwekkende houten bibliotheek van Koichi Takada Architects, die laat zien hoe een antieke cultuur op een eigentijdse manier kan worden geïnterpreteerd. Het Noorse Nationale Opera Huis in Oslo, van het architectenbureau Snøhetta, heeft ook een blijvende indruk op mij gemaakt met zijn structuur die zich in het water stort en de illusie wekt van een reusachtige gletsjer die naar een fjord glijdt: een landschapsarchitectuur geheel in wit Carrara-marmer en Noors groen graniet. Tenslotte is een van mijn ontdekkingen het kunstcentrum Pirelli HangarBicocca, gewijd aan grote tentoonstellingen van hedendaagse kunst. Het is één van mijn favoriete plaatsen geworden en ik neem er mijn naaste medewerkers altijd mee naartoe wanneer ik Milaan bezoek. De Zeven Hemelse Paleizen, de permanente monumentale installatie van de Duitse kunstenaar Anselm Kiefer, blijft me verbazen.