De stroming, gekenmerkt door strakke ruimten en indrukwekkende volumes, kende haar gloriedagen ten tijde van de Wereldtentoonstelling van Parijs, in 1925. Ze bewoog zich weg van de gebogen lijnen van de art nouveau, om de geometrie te omarmen. De beweging heeft in het toenmalige Brussel een aantal iconische gebouwen doen verrijzen. In de art deco zien we ook het beginnende modernisme aangekondigd, een nieuwe architecturale wind die een grotere belangstelling voor het sociale aan de dag legt. In de jaren 1980 hebben we daarvan met de postmodernistische golf nog een heropleving gekend.
Terwijl we langs een selectie van vijf voor het publiek geopende art-decomonumenten trekken vallen ons nog kenmerkende gevels op. De wandelaar probeert zich dan ook die geheime interieurs voor te stellen. Dit jaar loopt drie weekends lang, van 15 tot 30 maart, het BANAD-festival (Brussels Art Nouveau & Art Deco), met een uniek programma van bezoeken aan uiteenlopende Brusselse wijken, met voor 60% art-decogebouwen. En tijdens de dolle week van 12 tot 18 mei kunt u zich laten verrassen door weer een andere reeks van iconische gebouwen. Via de Brussels Art Deco Society, die de activiteiten van verschillende culturele actoren overkoepelt, blijf je van alles op de hoogte.
Villa Empain Boghossianstichting
De villa verrees tussen 1931 en 1934, als privéresidentie, in de statige wijk van de toenmalige ‘avenue des Nations’. Met zijn prestigieuze woning wou de oorspronkelijke eigenaar, baron Louis Empain, indruk maken op de ‘beau monde’ van zijn tijd. Dit meesterwerk van de Zwitserse architect Michel Polak biedt vandaag onderdak aan de culturele manifestaties van de Boghossianstichting die er in 2010 haar intrek nam. Dat was na de renovatie door architect Francis Metzger, die vanaf 2008 het gebouw in zijn oorspronkelijke staat herstelde. Binnen overweldigen de weelde en het exotisme van de materialen: escalette- en bois jourdanmarmer, panelen van houtfineer uit bubinga-aderhout, palu moiré-hout uit India, manilkara uit Venezuela en notenwortelhout … In de badkamer bleef de blauwe mozaïek bewaard. Deze tempel van de moderniteit ademt een verbluffende luxe uit en ontleent voor zijn opsmuk ook een aantal details aan de Afrikaanse kunsten. Enkele elementen, zoals de verlichting onder de luifel, werden trouw aan de oorspronkelijke armaturen gereconstrueerd.
Laetitia Van Hagendoren
De buitenmuren zijn bekleed met tegels van bavenograniet. De hoekelementen in verguld messsing en het koperen dak ogen weer als nieuw. Voorbij de dubbele glazen deur met bronzen chassis, werk van kunstsmid Alfred François, zien we vanuit de immense hal meteen het buitenzwembad. Een lichtkoker doet recht aan de ruimte. Tot 25 mei richt de villa de schijnwerpers op dit scharniermoment in de moderne tijd, met de tentoonstelling Echoes of Art deco, die de bezoekers onderdompelt in de ‘art de vivre’ van die tijd. Art deco was meer dan een stroming in de architectuur en strekte zich uit tot alle creatieve domeinen en de interieurinrichting in het bijzonder. De binnenhuisarchitecten van de jaren 1930, toekomstige designers, hebben meubelen en objecten ontworpen in allerlei genres. Van glaskunst, over keramiek tot serviezen, tafelzilver, stoffering en behang … Geen enkel materiaal noch techniek wist aan de lokroep van de art deco te weerstaan. (villaempain.com).
Thibault De Schepper
Een juweel! Strakke pracht en praal en een tweevoudig bekroonde renovatie.
Jazzbar L’Archiduc
De Archiduc, vlak bij de beurs, werd heringericht in 1937, volgens de plannen van architect Franz Van Ruyskensvelde. Een grote letter A siert de schitterende gietijzeren toegangsdeur. A van Amour? Of van madame Alice, de eerste gastvrouw die er makelaars met hun secretaresses ontving. De Belgische jazzpionier Stan Brenders installeerde later op de benedenverdieping zijn piano en maakte er een gegeerde ontmoetingsplaats van. Tot op vandaag komen klanten in de weekends, in de late namiddag van op de cirkelvormige mezzanine van een concertje genieten. Sinds 1985 zijn Jean-Louis Hennart en Nathalie Dufour de bezielers van de Archiduc. Ze hebben de zaak opgefrist en nieuwe wandlampen laten ontwerpen in de creatieve stijl van Eileen Gray. Die zijn exclusief voor de Archiduc en gebaseerd op een model van een tafellamp. Ze vervangen de oude smeedijzeren exemplaren die zo typisch waren voor de late art deco. De banken zijn bekleed met fluweel waarvan het geometrische patroon, dat verwijst naar de kunstenares Sonia Delaunay, ook gebruikt zou zijn in de Oriënt-express (archiduc.com).
Roger Begine
Maison van Buuren
Museum & tuinen
In Ukkel treffen we het schuiloord aan van de verzamelaars en kunstmecenassen David en Alice van Buuren. Het huis, tussen 1924 en 1928 gebouwd door de Belgische architecten Léon Govaerts en Alexis Van Vaerenbergh, is in de stijl van de Hollandse School van Amsterdam en verraadt ook een Franse invloed. De basisvolumes zijn opgevrolijkt door een slim gebruik van baksteen. Niets aan de sobere gevel doet de rijke collectie vermoeden die de eerste eigenaars hier samenbrachten. Het toenmalige kleurrijke interieur was het werk van de bekende Studio Dominique, die hier een totaalkunstwerk creëerde. Het 1,2 hectare grote park biedt in elk seizoen een natuurspektakel en is het werk van de Belgische landschapsarchitect Jules Buyssens en na hem René Pechère. Alice, als opdrachtgeefster, bedacht zelf de doolhof en de ‘tuin der harten’, twee van de zes pittoreske onderdelen van het geheel. De boomgaard en de kleine en de grote rozentuin zijn ontworpen in harmonie met de woning. Het interieur kan het hele jaar door bezocht worden en is wonderbaarlijk goed bewaard. Het bevat zeldzaam meubilair, antieke stukken, gesigneerde tapijten, glasramen, beelden en een uitzonderlijke collectie schilderijen van meesters uit de 15e tot de 20e eeuw, naast werk van Kees van Dongen, Constant Permeke en Gustave Van de Woestijne. Naar aanleiding van de 50e verjaardag van dit unieke museum staat van 24 april tot 28 september 2025 een grote beeldententoonstelling geprogrammeerd. Het hele jaar kondigt zich trouwens aan als bijzonder, met artistieke momenten en hoogtepunten, van mei tot november (museumvanbuuren.be)
Thibault De Schepper
Thibault De Schepper
Een betoverende privéwoning waar de tijd, eind jaren ’20 is stil blijven staan.
Wiels Centrum voor hedendaagse kunst
Het juweel waar Wiels sinds 2007 onderdak vond is een uitbreiding van de voormalige brouwerij Wielemans-Ceuppens. Van de buitenkant is al de vroegere brouwzaal te zien, maar haar koperen ketels en betegelde muren. Het gebouw uit 1930, een ontwerp van de Belgische architect Adrien Blomme, huisvest vandaag het museum met café en bibliotheek en fungeert sinds lang als een baken in het Brusselse stedelijke landschap. Net als tal van gebouwen in pakketbootstijl is het een uiting van de modernistische beweging van toen. (wiels.org).
Andrea Anoni
L’Espérance
Café, brasserie en hotel
Dit etablissement uit 1930, van de hand van Léon Govaerts, dankt zijn naam aan de groene kleur van de hoop. De voorgevel aan de Finisterraestraat kreeg een kader van grijs marmer en doorschijnende geometrische glasramen. De tamboer boven de deur is nog origineel en ook het interieur is zo goed als intact gebleven: toog, bar, bruine glasramen met landschappen van meren, verlichting ingebouwd in het houtwerk, de pluchen banken, de bloembakken … Ook een van de zes kamers in ingericht in art-decostijl. Boven de deuren hangen bordjes met ‘Office’, ‘Hotel’ en ‘Cour’, richting de toiletten van de firma Twyfords. In dit voormalige rendez-voushuis is de sfeer nog steeds cosy en intiem. Perfect om er een glas te drinken … zonder bijbedoelingen! (hotel-esperance.be)
